• Առաջադրանքների ստուգում, քննարկում։
• Կարդա՛ առակը, քո բառերով գրավոր վերարտադրիր առակի իմաստը։

 

Պետք չէ մի բանը չարած չվերջացրած գլուխ գովալ։

Վիլյամ Սարոյան «Երկու արաբների պատմությունը»

Փառասիրությամբ ու երազանքներով տարածված մարդկանց բթամտությունը ցուցադրելու համար քեռիս պատմում էր նաև երկու արաբների պատմությունը, որոնցից մեկը խելացի էր, իսկ մյուսը՝ հիմար, և նրանք սար էին գնացել արջ որսալու:

Իմ խփած արջի մորթին արդեն ծախել եմ, – ասում է հիմարը: – Դու քոնը դեռ չե՞ս ծախել:

Չէ, – պատասխանում է խելացին, – այդ մասին կմտածեմ, երբ արջին սպանած կլինեմ: Բայց ինչպե՞ս է, որ այդքան համոզված ու վստահ ես:

Նրանից է, – ասում է մյուսը, – որ ես շատ լավ եմ կրակում, արջերի հարցում շատ խելացի եմ, համ էլ հարաբերությունների մեջ խորամանկ եմ:

Նրանք սարը բարձրացան, հետո ձորն իջան և իրար կորցրեցին: Հանկարծ հսկայական ժայռի ետևից հսկայական մի արջ հայտնվեց ուղիղ հիմար արաբի դիմաց, ով մի կողմ նետեց հրացանը, գետնին փռվեց և մեռած ձևացավ: Արջը մոտեցավ, ոտքից-գլուխ հոտոտեց արաբին, լիզեց-թքոտեց նրա դեմքը, ապա հեռացավ դանդաղաքայլ: Երբ արջը բավական հեռացել էր, հիմար արաբը տեղից վեր կացավ և մաքրեց-չորացրեց դեմքը: Այդ ժամանակ մյուս արաբը նրան մոտեցավ և հարցրեց.

Արջն ականջիդ ի՞նչ ասաց:

Հիմարը, որ արդեն ավելի քիչ էր հիմար, քան առաջ, պատասխանեց.

– Արջն ասաց. “Սրանից հետո մորթիս չվաճառես, մինչև որ ինձ չքերթես”:

Հայաստանի վաղ պատմավարչական բաժանումները։  Հնագույն ժամանակաշրջանում՝ Ք․ա․ 3-2-րդ հազարամյակներում, մեր հայրենիքի տարածքը բաժանված է եղել բազմաթիվ մանր պետական կազմավորումների։ Ժամանակի ընթացքում փոխվել է Հայաստանի վարչական բաժանումը։

Ք․ա․ 1-ին հազարամյակի սկզբին մեր երկիրը թևակոխել նոր պատմական ժամանակաշրջան՝ համահայկական թագավորությունների դարաշրջան։ Այդ ժամանակարջանի սկզբում ՝Վանի (Արարատյան) թագավորության օրոք և Հայկազունի Երվանդականների գահակալման առաջին շրջանում, ամբողջ Հայաստանը միավորված էր մեկ պետական կազմավորման մեջ։ Այդ վիճակը փոխվեց Ք․ա․ 4-րդ դարում։

Մեծ Հայքի և Փոքր Հայքի թագավորությունները։ Ք․ա․ 4-րդ դարից Հայաստանի տարածքում հայտնի դարձան երկու հիմնական պետություններ՝ Մեծ Հայքի և Փոքր Հայքի  թագավորությունները։

Մեծ Հայքի (նշանակում է Մեծ Հայաստան) ընդարձակ տարածքը (ավելի քան 300 հազ․ քառ․ կմ) բաժանվել է 15 խոշոր նահանգների՝ աշխարհների։ Դրանք էին՝ Այրարատ, Գուգարք, Տայք, Բարձր Հայք, Ծոփք, Աղձնիք, Տուրուբերան (Տարոն), Վասպուրական, Ուտիք, Արցախ, Սյունիք, Մոկք, Կորճայք, Պարսկահայք, և Փայտակարան։ Մեծ Հայքի ամենախոշոր  և նշանավոր աշխարհը Այրարատն է։ Պատահական չէ, որ Հայաստանի մայրաքաղաքների մեծ մասը (Երևան, Անի, Արտաշատ, Դվին, Արմավիր, Կարս, Վաղարշապատ և այլն) եղել է Այրարատ աշխարհում։

Փոքր Հայքը (Փոքր Հայաստան) տարածվում էր Մեծ Հայքից արևմուտք։ Նրանց սահմանաբաժանը  Արևմտյան Եփրատն էր։ Փոքր Հայքի տարածքը կազմում էր շուրջ 80 հազ․ քառ․ կմ։

Հետագա դարերի փոփոխությունները։ 5-րդ դարում Հայաստանի անկախ պետականության անկումից մի քանի դար անց հայերը կրկին վերականգնել են անկախ հայկական պետականությունը։ Ստեղծվել են մի քանի թագավորություններ։ Բագրատունիների և հայկական այլ իշխանական տոհմերի գլխավորությամբ Հայաստանում անկախ պետություններ են ստեղծվել և գոյատևել 9-12-րդ դարերում։

Հայերը 11-14-րդ դարերում զորեղ պետություն են ունեցել նաև Միջերկրական ծովի հյուսիս-արևելքում՝ Կիլիկիայում։ Այն ընդգրկել է մինչև  50 հազ․ քառ․ կմ տարածք։

Սակայն ժամանակի ընթացքում հայերի հայրենիքում օսմանյան թուրքերի իրականացրած ցեղասպանության հետևանքով Հայաստանի մեծ մասը հայազրկվել է։ Հայերը կորցրել են իրենց պապենական հողերի մեծագույն մասը։

Ներկայիս Հայաստանի Հանրապետությունն ունի շուրջ 30 հազ․ քառ․ կմ տարածք։ Այն իր մեջ ամբողջությամբ չի ընդգրկում Մեծ Հայքի և ոչ մի աշխարհ։ Մեր հանրապետության կազմում գավառներ կան Սյունիքից և Այրարատից, ավելի քիչ Գուգարքից և Ուտիքից։ 1990-ական թթ․ սկզբին ծավալված Արցախյան ազատագրական պայքարի շնորհիվ ստեղծվեց մեր օրերի հայկական երկրորդ պետությունը՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (ԼՂՀ)։ Նրա մաս են կազմում գավառներ պատմական Արցախ և Սյունիք նահագներից։ ԼՂՀ-ն զբաղեցնում է շուրջ 12,5 հազ․ քառ․ կմ տարածք։

Հարցեր և առաջադրանքներ

Տեքստից դուրս գրիր կարևոր փաստեր

Հնագույն ժամանակաշրջանում՝ Ք․ա․ 3-2-րդ հազարամյակներում, մեր հայրենիքի տարածքը բաժանված է եղել բազմաթիվ մանր պետական կազմավորումների։

 

Ք․ա․ 1-ին հազարամյակի սկզբին մեր երկիրը թևակոխել նոր պատմական ժամանակաշրջան՝ համահայկական թագավորությունների դարաշրջան։ Այդ ժամանակարջանի սկզբում ՝Վանի (Արարատյան) թագավորության օրոք և Հայկազունի Երվանդականների գահակալման առաջին շրջանում, ամբողջ Հայաստանը միավորված էր մեկ պետական կազմավորման մեջ։ Այդ վիճակը փոխվեց Ք․ա․ 4-րդ դարում։

 

Ք․ա․ 4-րդ դարից Հայաստանի տարածքում հայտնի դարձան երկու հիմնական պետություններ՝ Մեծ Հայքի և Փոքր Հայքի  թագավորությունները։

Հայերը 11-14-րդ դարերում զորեղ պետություն են ունեցել նաև Միջերկրական ծովի հյուսիս-արևելքում՝ Կիլիկիայում։ Այն ընդգրկել է մինչև  50 հազ․ քառ․ կմ տարածք։

ԼՂՀ-ն զբաղեցնում է շուրջ 12,5 հազ․ քառ․ կմ տարածք։

1․ Ք․ա․ 3-2-րդ հազարամյակներում վարչական ի՞նչ  բաժանումներ կային մեր հայրենիքի տարածքում։ Ի՞նչպես փոխվեց այդ բաժանումը Ք․ա․ 1-ին հազարամյակի սկզբին։

Ք․ա․ 3-2-րդ հազարամյակներում, մեր հայրենիքի տարածքը բաժանված է եղել բազմաթիվ մանր պետական կազմավորումների։

2․ Ե՞րբ հայտնի դարձան Մեծ Հայքը  և Փոքր Հայքը՝ որպես առանձին թագավորություններ։ Ներկայացրե՛ք Մեծ Հայքի վարչական բաժանումը։

 

3․ Որքա՞ն է Հայաստանի Հանրապետության տարածքը, Մեծ Հայքի ո՞ր մասն է այն կազմում։

4․Ո՞ր նահանգների տարածքներն է զբաղեցնում ՀՀ-ն։

 

5․Ո՞րքան տարածք է զբաղեցրել ԼՂՀ-ն։

ԼՂՀ ն   զբաղեցնում է  12,5 հազ․ քառ․ կմ տարածք։

 

Եթե ես լինեի ուսուցիչ իմ դասը շատ հետաքրքիր կանցկանցնեի։ Իմ  տարբեր ուսանողների հետ տարբեր ձև կշփվեի ։ Իրենց վրա չէի ջղայնանա , եթե  դասերը չէին արել կիմանաի պատճառը  ինչու չէին արել, միանգամից չէի տանի տնօրենի մոտ,միանգամից վատ գնահատական չէի դնի, իրենց կբացատրեի , որ պետք չէ վատ պահել դպրոցում, պետք չէ կռիվ անել դպրոցում , պետք չէ դասերին ուրիշ բանով զբաղված լինել , պետք չէ դասից փաղչել։

Ա
Հաւատով խոստովանիմ
Եւ երկիր պագանեմ քեզ,
Հայր եւ Որդի եւ սուրբ Հոգի.
Անեղ եւ անմահ բնութիւն.
Արարիչ հրեշտակաց եւ մարդկան
Եւ ամենայն եղելոց.
Եւ ողորմեա քո արարածոց
Եւ ինձ՝ բազմամեղիս:

Բ
Հաւատով խոստովանիմ
Եւ երկիր պագանեմ քեզ,
Անբաժանելի լոյս,
Միասնական սուրբ Երրորդութիւն
Եւ մի Աստուածութիւն,
Արարիչ լուսոյ եւ հալածիչ խաւարի.
Հալածեա ի հոգւոյ իմմէ
Զխաւար մեղաց եւ անգիտութեան.
Եւ լուսաւորեա զմիտս իմ ի ժամուս յայսմիկ՝
Աղօթել քեզ ի հաճոյս
Եւ ընդունիլ ի քէն զխնդրուածս իմ.
Եւ ողորմեա քո արարածոց
Եւ ինձ՝ բազմամեղիս:

Մարմին և նյութ

Մեզ շրջապատում են բազմատեսակ առարկաներ, որոնցից յուրաքանչուրն ունի իր անվանումը: Օրինակ` բաժակ, սեղան, համակարգիչ և այլն:Բոլոր առարկաներն ունեն ընդհանուր անվանում՝ ֆիզիկական  մարմին: Յուրաքանչուր ֆիզիկական մարմին ունի որոշակի ձև, զանգված ու ծավալ:
Մարմինները լինում են կենդանի ու անկենդան: Կենդանի մարմինները միասին կազմում են կենդանի բնությունը, իսկ անկենդան մարմինները՝ անկենդան բնությունը:

Բոլոր առարկաները (ֆիզիկական մարմինները) կազմված են նյութերից:
Միևնույն նյութից կարելի է պատրաստել տարբեր առարկաներ:
Օրինակ՝ ապակուց կարելի է պատրաստել ծաղկաման, քիմիական բաժակ, փորձանոթ:
Տարբեր նյութերից կարելի է պատրաստել միատեսակ առարկաներ:
Օրինակ՝ փորձանոթների կանգնակ կարելի է պատրաստել փայտից, պլաստմասսայից կամ երկաթից:
Նյութերը  բաժանվում են երկու խմբի՝ օրգանական և անօրգանական:    

Դասարական աշխատանք
Պատասխանել հարցերին

1. Ապակուց պատրաստված բաժակը նյու՞թ է , թե՞ մարմին:
2. Անվանե՛ք որևէ իր,որը կարելի է պատրաստել տարբեր նյութերից:
3. Անվանե՛ք մի քանի առարկա ,որոնք կարելի է պատրաստել մեկ նյութից:

Լրացուցիչ տնային աշխատանք
Պատասխանել հարցերին

1. Թվարկե՛ք նյութեր,որոնք դուք կարող եք գտնել ձեր տանը,և նշեք ,թե ինչի համար են նրանք օգտագործվում:

Բաժակ- բաժակը ոկտագործում են ջուր խմելուց

Թավա — թավան ոկտագործում են տարբեր ուտեստներ եփելու համար

Փայտե տախտակ- Փայտե տախտակը ոկտագործում են մթերքներ կտրատելու համար

 

1. Հետվյալ շարքից առանձնացրե՛ք մարմինների և նյութերի անունները՝
   ջերմաչափ, ջուր, պարաֆին, մոմ, պղինձ, մատանի, պոլիէթիլեն,ապարանջան,արծաթ,սեղան, փայտ,դանակ, երկաթ,ալյումին:

Մարմին-ջերմաչափ,մոմ,մատանի,ապարանջան,սեղան,դանակ

Նյութ-ջուր,պարաֆին,պղինձ,պոլիէթիլեն,արծաթ,փայտ,երկաթ,ալյումին

1. Լրացրե՛ք բաց թողած նյութերի անունները.
   ա. պղնձե լար բ. ալյումինե պատառաքաղ
   գ. ռեզինե գնդակ դ. ապակյա բաժակ
   ե. մետաղյա քանոն ե. փայտե սեղան

Меня зовут Рафаэль. Очень люблю иметь много друзей и дружбу. У меня   в  школе есть 3 друзей. Моему самому первому другу зовут Вардан. Мы  с ним  дружим уже 6 лет мы с ним познакомились в 1 классе. Моего 2ово друга зовут Карлен. Мы с ним познакомились  в 2 классе и с ним дружим уже 5 лет . Моего 3ово друга зовут Артур Мы с ним дружим 4 года. У меня  есть друзей из садика 1вого зовут Самвель   2вого зовут Сос. Мы с ними дружим 9 лет.

Скажи кто твои друг я скажу кто ты.

 

 

• Маленький принцДолго шел Маленький принц через пески, скалы и снега и, наконец, набрел на дорогу. А все дороги ведут к людям. — Добрый день, — сказал он. Перед ним был сад, полный роз. — Добрый день, — отозвались розы. И Маленький принц увидел, что все они похожи на его цветок. — Кто вы? – спросил он, пораженный. — Мы – розы, — ответили розы. — Вот как … — промолвил Маленький принц.

 

И почувствовал себя очень-очень несчастным. Его красавица говорила ему, что подобных ей нет во всей Вселенной. И вот перед ним пять тысяч точно таких же цветов в одном только саду! “Как бы она рассердилась, если бы увидела их! – подумал Маленький принц. А потом он задумался: “Я-то воображал, что владею единственным в мире цветком, какого больше ни у кого нет, это была самая обыкновенная роза.”   Он лег в траву и заплакал. Вот тут-то и появился Лис. — Здравствуй, — сказал Лис. — Здравствуя, — вежливо ответил Маленький принц, и оглянулся, но никого не увидел. — Я здесь, — послышался голос, — Под яблоней… — Кто ты? – спросил Маленький принц, – Какой ты красивый! — Я Лис, — сказал Лис. — Поиграй со мной, — попросил Маленький принц, — Мне грустно… — Не могу я с тобой играть, — сказал Лис, — Я не приручен. — Ах, извини, — сказал Маленький принц. Но, подумав, сказал: — А как это — приручить? — Ты не здешний, — заметил Лис. – Что ты здесь ищешь? — Людей ищу, — сказал Маленький принц. – А как это — приручить? — Это давно забытое понятие, — объяснил Лис. – Оно означает создать узы. — Узы?

— Вот именно, — сказал Лис. – Ты для меня пока всего лишь маленький мальчик, точно такой же, как сто тысяч других мальчиков. И ты мне не нужен. И я тебе тоже не нужен. Я для тебя всего только лисица, точно такая же, как сто тысяч других лисиц. Но если ты для меня единственный в целом свете. И я буду для тебя единственный в целом свете. — Я начинаю понимать, — сказал Маленький принц. – Была одна роза… Наверное, она меня приручила… Лис замолчал и долго смотрел на Маленького принца. Потом сказал: — Пожалуйста,…приручи меня! — Я бы рад, — отвечал Маленький принц, но у меня так мало времени. Мне еще надо найти друзей и узнать разные вещи. — Узнать можно только те вещи, которые приручаешь, сказал Лис. – У людей уже не хватает времени что-либо узнавать. Они покупают уже готовые вещи в магазинах. Но ведь нет таких магазинов, где торговали бы друзьями, и потому люди больше не имеют друзей. Если хочешь, чтобы у тебя был друг, приручи меня! — А что для этого надо делать? – спросил Маленький принц. — Надо запастись терпением, — ответил Лис, — Сперва, сядь вон там, поодаль, на траву – вот так. Я буду на тебя искоса поглядывать, а ты молчи. Слова только мешают понимать друг друга. Но с каждым днем садись немножко ближе… Назавтра Маленький принц вновь пришел на то же место. — Лучше приходи всегда в один и тот же час, — попросил Лис.- В это время я почувствую себя счастливым. Так Маленький принц приручил Лиса. И вот настал час прощания. — Я буду плакать о тебе, — вздохнул Лис.

— Ты сам виноват, — сказал Маленький принц. – Я ведь не хотел, чтобы тебе было больно; ты сам пожелал, чтобы тебя приручили. — Да, конечно, — сказал Лис. — Но ты будешь плакать! — Значит, тебе от этого плохо. — Нет, — возразил Лис, — мне хорошо. Потом он умолк и прибавил. — Поди взгляни еще раз на розы. Ты поймешь, что твоя роза – единственная в мире. А когда вернешься, чтобы проститься со мной, я открою тебе один секрет. Это будет мой тебе подарок. Маленький принц пошел взглянуть на розы. — Вы ничуть не похожи на мою розу, — сказал он им. – Вы еще ничто. Никто вас не приручил, и вы никого не приручили. Таким был прежде мой Лис. Он ничем не отличался от ста тысяч других лисиц. Но я с ним подружился, и теперь он – единственный в целом мире. Розы очень смутились. — Вы красивые, но пустые, — продолжал Маленький принц. – Ради вас не захочется умереть. Конечно, случайный прохожий, поглядев на мою розу, скажет, что она точно такая же, как вы. Но мне она одна дороже всех вас. Ведь это ее, а не вас я поливал каждый день. Ее, а не вас накрывал стеклянным колпаком. Ее загораживал ширмой, оберегая от ветра. Для нее убивал гусениц, только двух или трех оставил, чтобы вывелись бабочки. Я слушал, как она жаловалась и как хвастала, я прислушивался к ней, даже когда она умолкала. Она – моя.

И Маленький принц возвратился к Лису. — Прощай, — сказал он. — Прощай, — сказал Лис. – Вот мой секрет, он очень прост: зорко одно лишь сердце. Самого главного глазами не увидишь. — Твоя роза так дорога тебе, потому что ты отдавал ей все свои дни. — Люди забыли эту истину, — сказал Лис. – но ты не забывай: ты навсегда в ответе за всех, кого приручил. Ты в ответе за твою розу. — Я в ответе за мою розу, — повторил Маленький ьпринц, чтобы лучше запомнить.

 

 

 

 

Если у тебя ест друг то некогда не бросай его

 

1. Տրված բառերը երեք խմբի բաժանի՛ր և այդ խմբերի տարբերությունը  բացատրի՛ր: Գրի՝ր այդ խոսքի մասերի անունները:

. . . . . . .. … .  . . . ..  ՜     , , , ., ,, , , :

Գոյական

հատիկի,երկաթյա,նավակ,պահակ,թիթեռ,գարուն,առվակ,նավաստի,երեխա,մարդ, ջուր,ժամացույց,Ծաղիկ

Ածական

Գաղտն ,ոսկեզօծ, սպիտակ,պայծառ, Ինքնաթիո,Սև,ճկուն.օձ, մաքուր,Հրաշալի,ծաղ­կավետ, սար,ուրախ, ջրոտ,մեծ,բուրավետ,ջինջ

Բայ

պահել,ոսկեզօծել,բարձրանալ,գոռգոռալ,չխկչխկալ, բացվել,սողալ, իջնել,լողալ, վազվզել,գնալ, ջրել,թրթռալ. թիավարել,վազել

2. Հականիշները (հակաոակ իմաստ ունեցող բառերը) գտի՛ր և զույգ-զույգ գրի’ր:

Միշտ.     վերջին.       մերժել, անարատ,

Միշտ-երբեք

անարատ-արատավոր

արթուն-քնած

Աջ-Ձախ

Առաջին-վերջին

Հրաժարվել-Համաձայնվել

Ամուր-թույլ

Գտնել-Կորցնել

Ստեղծել-ոչնչացնել.

Հանգստանալ-Աշխատել

Հավաքել,վատնել

բացահայտ- գաղտնի,

 

Հայկական լեռնաշխարհի լճերը, գետերը և բնակլիմայական պայմանները