Category: Իմ նյութերը

• Ստուգում, ամփոփում ենք ապրիլի 15-19-ի կատարած աշխատանքները:
• Կարդա՛ Լեոնիդ Ենգիբարյանի «Մի նեղացրեք մարդուն» ստեղծագործությունը և պատասխանի՛ր հարցերին՝

1. Մեկնաբանի՛ր ստեղծագործությունը հետևյալ տեսակետից՝ եթե անմտորեն կամ միտումնավոր նեղացնենք մարդուն, ապա նա  կնեղանա ձեզնից կչարանա և չիկարողանա իր չարությունը հսկել և այդ չարությունը կոկտագործի միուս մարդկանց վրա։
2. Շարունակի՛ր հեղինակի միտքը՝ «Բայց, այնուամենայնիվ, պետք չի, հանկարծ ու Մի՜ նեղացրեք մարդուն, պետք չի Դուք էլ այնպիսին եք, ինչպիսին նա է։ Լա՜վ նայեք իրար, մարդի՜կ:
3. Ինչպե՞ս կմեկնաբանես հետևյալ տողը՝ «Դուք էլ այնպիսին եք, ինչպիսին նա է։», համաձայն ես հետևյալ մտքի հետ, մեկնաբանի՛ր։

Այո որովհետև բոլոր մարդիկ հավասար են։

1. Տեքստում ընդգծված բառերին ավելացրու՛ հատկանիշ ցույց տվող բառեր։

լավ մարդ,գեղեցիկ գրել,մեծ աշխհար ,գեղեցիկ երաժշտություն,հետաքրքիր զգացմունք։

Մի′ նեղացրեք մարդուն

Իզուր, հենց էնպես մարդուն նեղացնել պետք չի, որովհետեւ դա շատ վտանգավոր է։ Հանկարծ ու նա Մոցա՞րտն է։ Ու հատկապես, եթե դեռ ոչինչ չի հասցրել գրել, անգամ «Թուրքական մարշը»։ Կնեղացնեք նրան ու ոչինչ էլ չի գրի։ Մի բան չի գրի, հետո մյուսը, ու աշխարհում կպակասի գեղեցիկերաժշտությունը, կպակասեն լուսավոր զգացմունքներն ու մտքերը, ու նշանակում է, լավ մարդիկ էլ կպակասեն։

Իհարկե, մեկ ուրիշին կարելի է եւ նեղացել՝ ամեն մեկը հո Մոցարտ չի՞։ Բայց, այնուամենայնիվ, պետք չի, հանկարծ ու…

Մի՜ նեղացրեք մարդուն, պետք չի…

Դուք էլ այնպիսին եք, ինչպիսին նա է։

Լա՜վ նայեք իրար, մարդի՜կ:

• Ո՞ր բառն է ավելորդ, ինչու՞

1. Փոքրիկ, բադիկ, շնիկ, մարդիկ, ուլիկ,
   Մարդիկ բառն է ավելորդ, որովհետև մնացած բառերը եզակի թվով են, իսկ մարդիկ բառը հոգնակի թվով է։
2. ծաղիկ, գնդիկ, մկնիկ , նրբիկ,
   Ծաղիկ բառն է ավելորդ, որովհետև մնացած բառերը ածանցավոր են, իսկ ծաղիկ բառը պարզ բառ է։
3. գայլուկ, դուդուկ, արջուկ, մարդուկ,
   Դուդուկ բառն է ավելորդ, որովհետև մնացած բառերը ածանցավոր են, իսկ դուդուկ բառը պարզ բառ է։
4. բանջարեղեն, կանաչեղեն, արծաթեղեն, լուսեղեն
   Լուսեղեն բառն է ավելորդ, որովհետև մնացած բառերը գոյական են, իսկ լուսեղենը ածական։

• Տողերի տեղերը խառնվել են, այնպես դասավորի՛ր, որ առակները վերականգնվեն:

Առակ 1

Այն ուներ կախ ընկած ողկույզներ։ Եվ հեռանալով` ինքն իրեն ասաց. «Դեռ խակ է»: Նա ուզեց դունչը հասցնել խաղողին, բայց չհասավ։ Քաղցած աղվեսը տեսավ խաղողի վազը։ Այսպես էլ որոշ մարդիկ, երբ հաջեղության չեն հասնում, քանի որ ուժ ու կարողություն չունեն, մեղքը գցում են պայմանների վրա:

Քաղցած աղվեսը տեսավ խաղողի վազը։ Այն ուներ կախ ընկած ողկույզներ։ Նա ուզեց դունչը հասցնել խաղողին, բայց չհասավ։  Եվ հեռանալով` ինքն իրեն ասաց. «Դեռ խակ է»: Այսպես էլ որոշ մարդիկ, երբ հաջեղության չեն հասնում, քանի որ ուժ ու կարողություն չունեն, մեղքը գցում են պայմանների վրա:

Առակ 2

Տեսնում ես մեր եղբայր հաճարի և փիճի ծառերը, որոնք թեպետ բազմաճյուղ չեն, բայց դարձյալ քամիներին դիմադրել չեն կարող, որովհետև խորը արմատներ չունեն:- Ի՞նչն է պատճառը, որ դուք ինչքան բարձրանում եք, այնքան խորը արմատներ եք գցում:Իմաստուններից մեկը հարցում արեց ծառերին և ասաց.Եվ ծառերը այսպես պատասխանեցին.- Ինքդ իմաստուն լինելով, ինչպե՞ս է որ չգիտես, որ մենք չենք կարող այսքան ճյուղեր կրել մեզ վրա, եթե խորը արմատներ չգցենք։

Իմաստուններից մեկը հարցում արեց ծառերին և ասաց.
– Ի՞նչն է պատճառը, որ դուք ինչքան բարձրանում եք, այնքան խորը արմատներ եք գցում:
Եվ ծառերը այսպես պատասխանեցին.
– Ինքդ իմաստուն լինելով, ինչպե՞ս է որ չգիտես, որ մենք չենք կարող այսքան ճյուղեր կրել մեզ վրա, եթե խորը արմատներ չգցենք։
Տեսնում ես մեր եղբայր հաճարի և փիճի ծառերը, որոնք թեպետ բազմաճյուղ չեն, բայց դարձյալ քամիներին դիմադրել չեն կարող, որովհետև խորը արմատներ չունեն։

• Գրի՛ր նախադասություններ հետևյալ կաղապարով՝

Ածական, գոյական, բայ գոյական
Հոգատար տատիկը պատրաստում է կարկանդակ։
Բայ, գոյական, բայ
Պառկում է մարդը և քնում։
Գոյական, բայ, գոյական, բայ, ածական, գոյական
Լիան պարում է, Մանեն երգում է ուրախ երգեր։

Կարդա՛ ստեղծագործությունը,
Կատարի՛ր առաջադրանքները
Առաջադրանքներ:
1. Քո կարծիքով հայրը որդուն պիտի սիրի միայն սովորելու՞ համար. ինչու՞:
Իմ կարծիքով հայրը որդուն պետք է սիրի ոչ սովորելու համար, որովհետև երեխային պետք է սիրել նրա համար, որ նա կա, և ինչպիսին էլ նա լինի։
2. Ինչպե՞ս  կգնահատես Ջուլիոյի արարքը:
Ջուլիոյի արարքը հրաշալի արարք էր, քանի որ նրա արարքը ցույց տվեց, որ նա պատրաստ է անել ամեն ինչ, որպեսզի օգնի իր ընտանիքին։
3. Ինչի՞ց եք հասկանում, որ ծնողների կողմից սիրված եք, և ե՞րբ եք ձեզ անտեսված զգում ընտանիքում:
Ծնողների կողմից սիրված լինելը ես հասկանում եմ այն բանից, երբ նրանք ինձ խնամում են, ժամանակ են անցկացնում ինձ հետ, աջակցում են, երբ ես տխուր եմ, աշխատում են ամենալավը անել ինձ համար։ Մինչև հիմա ես ընտանիքում երբեք ինձ անտեսված չեմ զգացել, քանի որ իմ ծնողները հոգատար մարդիկ են։
4. Ինչպե՞ս ես աջակցում ընտանիքիդ. պատմիր:
Երբ ինձ խնդրում են օգնել, ես սովորաբար օգնում եմ։ Օրինակ՝ երբ մայրիկը ուզում է, որ ես օգնեմ իրեն դնել սեղանը, կամ էլ հավաքել այն, ես անպայման օգնում եմ։ Կամ էլ երբ տատիկը խնդրում է ինձ օգնել արդուկել շորերը, ես օգնում եմ տատիկին։
5. Ի՞նչ է սովորեցնում այս պատմությունը:
Այս պատմությունը սովորեցնում է, որ պետք է սիրել և օգնել քո ընտանիքին։

• Տողերի տեղերը խառնվել են, այնպես դասավորի՛ր, որ միտքը վերականգնվի:

Հայկ և Բել (ըստ Մովսես Խորենացու) (հատված))

Բայց Հայկը չի ցանկանում ենթարկվել Բելին: Բաբելոնում ապրում էր Բել անունով մի բռնակալ: Հայկը վայելչակազմ էր, թինավետ, գանգուր մազերով, վառվռուն աչքերով, հաստ բազուկներով: Նա օրեցօր նորանոր տիրույթներ էր գրավում և ստրկացնում մարդկանց: Նա իր զավակներով և ողջ գերդաստանով գնում և բնակություն է հաստատում կանաչազարդ մի հարթ դաշտավայրում: Նա անօրինակ հպարտության տեր և ազատասեր մի դյուցազուն էր:

Բաբելոնում ապրում էր Բել անունով մի բռնակալ: Նա օրեցօր նորանոր տիրույթներ էր գրավում և ստրկացնում մարդկանց: Բայց Հայկը չի ցանկանում ենթարկվել Բելին: Հայկը վայելչակազմ էր, թիկնավետ, գանգուր մազերով, վառվռուն աչքերով, հաստ բազուկներով: Նա անօրինակ հպարտության տեր և ազատասեր մի դյուցազուն էր:  Նա իր զավակներով և ողջ գերդաստանով գնում և բնակություն է հաստատում կանաչազարդ մի հարթ դաշտավայրում:

• Ընդգծված բառերը ենթարկիր բառակազմական վերլուծության, յուրաքանչյուրի դիմաց գրի՛ր պարզ, բարդ, ածանցավոր, թե բարդածանցավոր են:
  օրեցօր – օր + եց + օր, բարդ բառ
  նորանոր –  նոր + ա + նոր, բարդ բառ
  անօրինակ –  ան + օրինակ, ածանցավոր բառ
  հպարտություն – հպարտ + ություն, ածանցավոր բառ
  ազատասեր – ազատ + ա + սեր, բարդ բառ
  դյուցազուն – դյուց + ազ(ազն) + ուն, բարդ ածանցավոր բառ
  թիկնավետ – թիկն(թիկունք) + ա + վետ, բարդ բառ
  կանաչազարդ – կանաչ + ա + զարդ, բարդ բառ
  դաշտավայր – դաշտ + ա + վայր, բարդ բառ

• Ստուգում ենք առաջադրանքները:
• Կարդա՛ Ղազարոս Աղայանի ստեղծաործություններից մեկը և գրի՛ր՝

Ոսկի և երկաթ

Ոսկին երկաթին անարգելով, ասաց մեկ անգամ.
— Երանի գիտենամ, դու ինչացո՞ւ ես, որ մետաղների կարգն ես ընկել. քո սև ու ժանգոտ
երեսովդ մարդու վրա զզվանք ես բերում: Նայիր ինձ վրա, տես ինչպես գեղեցիկ եմ
փայլում, ինչպես շողշողում: Նայիր մեր սիրուն օրիորդների ու հարսների ականջներին ու
մատներին, դու կտեսնես իմ փառքն ու պատիվը, նայիր նրանց ճակատների շարքերին,
դու կտեսնես իմ փայլն ու գեղեցկությունը: Չեմ հաշվում գինդերը, գնդասեղները. գիտեմ,
որ դու այնքան կոշտ ու կոպիտ ես, որ այդպես քնքուշ բաների մասին ոչ ճաշակ ունես, ոչ
հասկացողություն:
Երկաթը պատասխանեց ոսկուն.
— Ես չեմ ուրանում, ոսկի աղա, որ դու գեղեցիկ ես, ամեն բանի զարդն ու զարդարանքը դու
ես, գինդ շատ բարձր է, աղքատի բան չես, բայց ինչո՞ւ ես չափիցդ դուրս գոռոզանում: Քո
սիրուն օղակներդ ոչ ականջի լսելիքն են ավելացնում, ոչ մատներին ու կռներին
զորություն ու ժրություն են տալիս: Ճակատների փայլուն շարքերը գլխին խելք չեն տալիս.
ոչ կուրծքերի նուրբ մանյակները սրտին գութ ու խնամք:
Ինչ ասեմ մեր օրիորդներին, քեզ այդչափ պատիվ են տալիս, քեզ համար հալվում, մաշվում
ու բարակացավ ընկնում: Իմ մի փոքրիկ ասեղը քո բոլոր զարդարանքներից ավելի է
օգուտ տալիս: Գիտե՞ս, ոսկի աղա, իմ փոքրիկ ասեղը քանի տուն է պահում, քանի որբի
կերակրում: Իմ խոփն ու ձևիչը ամբողջ աշխարհին հաց են տալիս: Մարդիկ ինչ որ շինում
են կամ պետք է կտրեն, կամ պետք է ծեծեն, կամ պետք է խարտոցեն, կամ պետք է
կարկատեն: Իմ ուրագն ու կացինը որ չլինեն, իմ դուրն ու շաղափը, իմ սղոցն ու մուրճը,
իմ կտրիչն ու խարտոցը, էլ կարո՞ղ էին մարդիկ քար քարի վրա դնել, փայտ փայտի վրա:
— Ահա այդպես պարծենկոտ ես դու, ոսկի աղա, քո փայլից կուրացած ՝ուրիշի
լավությունը չես տեսնում:

1. ինչի՞ մասին էր այն,

Այս հեքիաթը երկաթի ու ոսկու մասին էր ։Ոսկին ասում էր,

-ես ամենագեղեցիկն եմ և  երկաթը անպետք բան է, իսկ երկաթն էլ ասում էր․

— Ես չեմ ուրանում, ոսկի աղա, որ դու գեղեցիկ ես, ամեն բանի զարդն ու զարդարանքը դու
ես, գինդ շատ բարձր է, աղքատի բան չես, բայց ինչո՞ւ ես չափիցդ դուրս գոռոզանում:

1. ի՞նչ հասկացար,

Ես հասկացա , որ ոսկին իրեն շատ վատ էր պահում և պետք էր , որ նա հանդիպեր բրիլիանտին և բրիլիանտը նրան շատ լավ դաս կտար։

1. ի՞նչ սովորեցիր:

Ես սովորեցի, որ պետք չէ մնացածին ցածր գնահատես, իսկ քեզ ամենքից բարձր գնահատես։

Տիգրան 2-ի գահակալումը: Հայոց պատմության նշանավոր գործիչներից է Տիգրան 2 Մեծը: Նա ծնվել է մոտ Ք.ա. 140 թ.: Երիտասարդ հասակում պատանդ տարվելով Պարթևստան` այնտեղ մնաց մինչև 45 տարեկանը: Պարթևական արքունիքում Տիգրանն ուներ պատվավոր դիրք: Նրա դուստրն ամուսնացել է Պարթևստանի արքա Միհրդատ 2-ի հետ:

Ք.ա. 95 թվականին վերադառնալով Հայաստան` Տիգրանը թագադրվեց Աղձնիք նահանգի մինչ այդ անհայտ մի վայրում: Հետագայում հենց այդ վայրում նա կառուցեց իր տերության նոր մայրաքաղաք Տիգրանակերտը:

Ծոփքի վերամիավորումը: Գահ բարձրանալուն պես Տիգրան 2-ը (Ք.ա. 95-55 թթ.) սկսեց կատարել բարեփոխումներ` հատկապես ուշադրություն դարձնելով ռազմական ոլորտին:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ո՞վ և ե՞րբ է թագավորել Մեծ Հայքում Արտաշես 1-ից հետո:

2. Ինչու՞ Տիգրան արքայազնը որպես պատանդ ուղարկվեց Պարթևստան:

3. Ո՞վ էր Տիգրան 2-ի հայրը, և ե՞րբ է նա թագավորել:

4. Ե՞րբ է թագադրվել Տիգրան 2-ը և որտե՞ղ:

5. Ո՞ր թվականներին է իշխելՏիգրան 2 Մեծը:

6. Ե՞րբ և ինչպե՞ս է տեղի ունեցել Ծոփքի վերամիավորումը Մեծ Հայքին:

• Բանավոր ներկայացրու, թե ինչ է համանունությունը, ո՞ր բառերն են կոչվում համանուններ, բե՛ր օրինակներ:

սեր-համակրանք,

սեր-կաթնասեր, սերուցք

շահ-օգուտ

շահ-թագավոր,կոչում

մատ-շախմատի մատ

մատ-ձեռքի մատ

կետ-մաթեմատիկական կետ

կետ-ջրային կենդանի կետ

թառ-բառ անել

թառ-կիթառ

լուծ- փոր լուծ

լուծ- ճնշել

դող-մրսել

դող-անվադող

ափ-ձեռքի ափ

ափ-ծովի ափ

• Քննարկում, ստուգում ենք առաջադրանքները
• Լրացուցիչ աշխատանք.

Այսօր մենք մեր շատ սիրելի մայրենիի ուսուցչուհու՝  ընկեր Անահիտի հետ գնացել էինք Եղիշե Չարենցի տուն թանգարան։ Մեզ դիմավորեց  Լիլիան։ Ընկեր Լիլիան ասաց, որ վերջում ունենք անակնկալ։ Մենք անհամբեր սպասում էին,ք թե ինչ են պատրաստել մեր համար։ Նախքան թանգարան մտնելը մենք ծանոթացանք կանոնների հետ, թե ինչպես մենք մեզ պետք է պահենք։

     Չարենցը ունեցել է շատ դժվար կյանք։ Չարենցի հայրը՝ Աբգար Սողոմոնյանն էր։ Հայրը գորգավաճառ էր։  Չարենցը չի ստացել բարձրագույն կրթություն։ Որ ուսուցչուհուն կամ ուսուցչին չէր սիրում իր մասին ծաղրելի բանաստեղծություն էր գրում ևայդ պատճառով էլ  նրան դպրոցից դուրս էին հանում։ Չարենցը ամուսնանում է Արփենիկի հետ և նա նրան շատ է սիրում։ Նա գնում է Մոսկվա։ Նա ընդունվում է համալսարան  և կրկին նրան դուրս են հանում, բայց այս անգամ նա չի կարողանում վարձը տալ։ Երբ  Չարենցը երեխա է ունենում իր Արփենիկը մահանում է։ Չարենցը չի կարողանում այդ ցավը տանել։   Նրա ընկերը քանդակագործ էր նրա ընկերը Արփենիկի դիակի վրա քանդակում է նրա  դեմքը և ձեռքը։ Այդ ժամանակ Չարենցին փակում էին սենյակում նա խփում էր դռանը և ասում մի ցավեցրեք իմ Արփենիկին ։ Նա Արփենիկի դեմքը և ձեռքը դնում է իր աշքատասենյակում և ամեն օր համբուրում։ 1931 թվականին ամուսնանում է Իզաբելայի հետ։1932թ. ծնվում է նրա ավագ դուստրը՝ Արփիկը, իսկ 1935-ին Անահիտը: Նա իր դստեր անունը դնում է Արփենիկ, որովհետև նա այնքան էր սիրում իր նախկին կնոջը, որ անունը որոշեց դնել Արփենիկ և նա երազում էր , որ գոռար Արփենիկ և նրան պատասխան տային ։ Իր կինը Իզաբելան չէր ջղայնանում կամ նեղանում, որ իր աշխատասեղանի վրա դրված է  Արփենիկի դեմքը և ձեռքը, որովհետև  նա հասկանում էր իրավիճակը, թե ինչ մեծ ցավ էր տանում Չարենցը ,բայց մեկ օր Իզաբելան խնդրում է Չարենցին, որպեսզի նա Արփենիկի դեմքը և ձեռքը վերցնի իր աշխատասենյակից ,որովհետև երեխաները վախենում էին ։

Մենք նստեցինք Չարենցի սիրած դիրքով և մի փոոքր էլ այդպես խոսեցինք։ Հետո մենք արդեն տեսանք իր տան իրերը։ Տեսանք իր ճամպրուկը  որով նա ճամփորդում էր, տեսանք իր կնոջ կոստյումը  և Չարենցի պիջակը նաև տեսանք իր երեխաների օրօրոցը։ Եկավ անակնկալի պահը։ Մենք շատ ոգևորված էինք և տեսանք Չարենցի թոռնիկի Գոհար Չարենցին։ Նաև իմացանք, որ մեր մայրենիի ուսուցչուհին Անահիտ Գրիգորյանը աշխատել է Չարենցի տուն թանգարանում։